|
Değerlendirme Yapalım:
1- İlk paraya kuvvet uygulandığında ne oldu?
2- Etkinin büyüklüğünde paradan para geçtikçe değişme oldu mu? Bu
durumun ses iletimi ile ilgisi nedir?
3- İlk çarpışma sondaki parayı etkiledi mi?
4. Daha fazla kuvvet uygulasaydık ne olurdu?
Deneyden çıkarılacak sonuçlar
- İki metal paranın çarpışması sonucu diğer paralar da hareket eder.
Fakat paraların her birinin hareketi bir öncekine göre azdır. Çünkü
paraların hareket enerjisinin bir kısmı sürtünme (hava, zemin ve çarpma)
nedeniyle ısı vb. enerjilere dönüşmüştür. Ses dalgalarını meydana
getiren taneciklerde ses dalgalarını taneciklerin bir sonraki taneciğe
enerjisini aktarması ile yayılır.
Bilgilenelim:
Maddelerde ses yayılırken
bir tanecik titreşirken çevresindeki taneciklerinde titremesine neden
olur. Onlarda diğerlerini titreştirir ve enerjilerini birbirlerine
aktarır. Fakat her etkileşmede enerjilerinin bir kısmı kaybolur yani
başka bir enerji türüne dönüşür. Bu ise sesin azalmasına ve belirli
mesafeden sonra duyulmamasına neden olur. Katılar ses iletiminde en iyi
özellik gösterirler. Boşlukta ise tanecik olmadığı için ses iletilemez.
Ses yalıtımında bu titreşim hareketini en az yapan malzeme türü seçilir.
Siz de deneyin
Bir kalem alıp, uzun bir masaya oturunuz. Kulağınız birini masaya
dayayınız. Elinizdeki kalemle hafif den başlayarak masaya vurunuz.
Oluşan sesleri dinleyiniz.
SESİN ÖZELLİKLERİ
Duyduğumuz seslerin bazısı çok şiddetli veya hafif, bazıları ince (tiz)
veya kalın (bas) dır . Seslerdeki bu farklar, ses kaynaklarındaki sesin
oluşma sebebine bağlıdır. Buna “Sesin Özelliği” denir.
Sesin Şiddeti: Sesin kuvvetli veya zayıf olmasını ayırt etmeyi
sağlayan niteliktir. Titreşen cismin denge konumu ile yapmış olduğu
uzaklığa GENLİK (salınım) denir. Titreşen cismin genliği arttıkça sesin
şiddeti artar, genlik azaldıkça sesin şiddeti azalır. Bir davula tokmağı
ile kuvvetlice vurulursa çıkan sesin şiddeti fazla, hafifçe vurulursa
çıkan sesin şiddeti az olur. Sesin şiddetinin birimi debisel (Db) dir.
Sesin Yüksekliği: Sesin ince veya kalın olmasını ayırt etmeyi
sağlayan özelliktir. Sesin yüksekliği, ses kaynağının titreşim hızına
(frekansına) bağlıdır. FREKANS bir saniyedeki titreşim sayısıdır ve
frekans arttıkça ses incelir,frekans azaldıkça ses kalınlaşır. Kulak 20
ile 2000 frekans aralığındaki sesleri duyabilir. 20 frekans altındaki
sesleri duyamayız ve bu seslere enforsonik (ses altı) sesler denir.
20000 frekans üzerindeki sesleri de duyamayız. Bu seslere de ultrasonik
(ses üstü) sesler denir.
Ayrıca sesi oluşturan bir cismin titreşim frekansı cismin boyuna,
cinsine, kalınlığına ve gerginliğine bağlıdır. Kısa, ince ve gergin tel
ince ses, kalın, uzun ve gevşek teller kalın ses çıkartır.
|
