|
Samanoğulları sarayı kâtiplerinden Abdullah Bin
Sina'nın oğlu olan İbn-i Sina (Batı'da Avicenna
adıyla tanınır), babasından, ünlü bilgin Natili'den
ve İsmail Zahit'ten ders aldı. Geometri (özellikle
Öklid geometrisi), mantık, fıkıh, sarf,
nahiv, tıp ve doğabilim üstüne çalışmalar yaptı.
Farabi'nin el-İbane's[9] aracılığıyla Aristoteles
felsefesini ve metafiziğini öğrenip, hastalanan
Buhara prensini iyileştirince (997) saray
kütüphanesinden yararlanma olanağına kavuştu. Babası
ölünce, Cür-can'da Şiraz'lı Ebu Muhammed'ten destek
gördü (Tıp Kanunu'nu Cürcan'da yazdı). Çağında
tanınan bütün Yunan filozoflarının ve Anadolu
doğacılarının yapıtlarını incelemiştir.
Metafizik
İbn-i Sina'ya göre metafiziğin temel konusu, "vücudu
mutlak" olan Allah ile yüce varlıklardır. Vücut (var
olan) üçe ayrılır: Olası varlık ya da ortaya çıkan
ve sonra yok olan varlık; olası ve zorunlu varlık
(tümeller ve yasalar evreni, kendiliğinden var
olabilen ve bir dış neden sayesinde gerekli olan
varlık); özü gereği gerekli olan varlık (Allah). İbn-i
Sina Allah'ı "Vahdet-i Vücud" yani 'varlığı zorunlu
olan' olarak belirtir ve bu fikir ona hastır.
Ruhbilim
İbn-i Sina, ruhbilimin, metafizik ile fizik arasında
bağlantı kuran ve bu iki bilimden de yararlanan bir
bilgi alanı olduğunu savunmuş, ruhbilimini üç ana
bölüme ayırmıştır: Akıl ruhbilimi; deneysel
ruhbilim; tasavvuf ya da gizemci ruhbilim.
İnsanların ruhlarının müzikle tedavi edilebileceğini
öne sürmüş ve bu yöntemi geliştirmiştir.
Akıl
Bu konudaki görüşleri Aristotales ve Farabi'den
farklı olan İbn-i Sina'ya göre, akıl 5 çeşittir;
bilmeleke (ya da 'olası akıl' açık-seçik ve zorunlu
olanları bilebilir); he-yulâni akıl (bilmeyi ve
anlamayı sağlar); kutsi akıl (aklın en yüksek
aşamasıdır ve her insanda bulunmaz); muste-fat akıl
(kendisinde bulunanı, kendisine verilen "makûllerin
" suret'lerini algılar); bilfiil akıl ("makûl"leri
yani kazanılmış verileri kavrar). İbn-i Sina, akıl
konusunda, Eflatun'un idealizmi ile Aristoteles'in
deneyciliğini uzlaştırmaya, birleştirici bir akıl
görüşü ortaya koymaya çalışmıştır.
Bilimlerin sınıflandırılması
İbn-i Sina'ya göre bilimler madde ve biçim
ilişkisi bakımından üçe ayrılır: El-ilm ül-esfel
(Doğa bilimleri ya da aşağı bilimler), maddesinden
ayrılmamış biçimlerin bilimidir; mabad-üt-tabia
(metafizik), el-ilm'üll-âli (mantık ya da yüksek
bilimler) maddesinden ayrılan biçimlerin
bilimleridir; el-ilm ül-evsat (matematik ya da orta
bilimler) ancak insanın zihninde maddesinden
ayrılabilen, bazen maddesiyle birlikte, bazen ayrı
olan biçimlerin bilimidir.
Kendisinden sonraki Doğu ve Batı filozoflarının
çoğunu etkileyen İbn-i Sina, müzikle de
ilgilenmiştir. 250'yi aşkın yapıtının başlıcası olan
Şifa ve Kanun, felsefenin temel yapıtı sayılarak,
uzun yıllar boyunca pek çok üniversitede
okutulmuştur.
Eserleri
- El-Kanun fi't-Tıp, (ö.s), 1593, "Tıpta Kanun"(Tıp
ile ilgili zamanının bilgilerini ihtiva eder. Orta
çağda dört yüz yıl Batı'da ders kitabı olarak
okutulmuştur. Latinceye on çevirisi yapılmıştır.)
- Kitabü'l-Necat, (ö.s), 1593, ("Kurtuluş
Kitabı"Metafizik konularda yazılmış özet bir
eserdir. )
- Risale fi-İlmü'l-Ahlak, (ö.s), 1880, ("Ahlak
Konusunda Kitapçık")
- İşarat ve'l-Tembihat, (ö.s), 1892, ("Belirtiler
ile ilgili eserdir.)
- Kitabü'ş-Şifa, (ö.s), 1927, ("Mantık, Matematik,
Fizik ve İlahiyat yani Metafizik konularında
yazılmış on bir ciltlik hacimli bir eserdir. Bir çok
kereler Latinceye çevrilmiş ve ders kitabı olarak
okutulmuştur.").
Mantık bölümü, Mantık , Musiki ve Hitabet
kitaplarından meydana gelir.Matematik bölümünde
Aritmetik , Geometri ve Astronomi kitapları yer
alır.Tabiat veya Fizik bölümünde ise, Fizik, Kimya,
Mineraloji
Kaynakça
-
http://tr.wikipedia.org
-http://sp.ask.com/dictstatic/help/ahsd/pronkey.html
"Avicenna" Encyclopaedia Britannica da, Çevrimiçi
Sürüm, 2006 (http://www.britannica.com/eb/article-9011433/Avicenna);
D. Gutas, "Avicenna"in Encyclopaedia Iranica,
Çevrimiçi Sürüm 2006, (http://www.iranica.com/newsite/articles/v3f1/v3f1a046.html);
Avicenna (Encyclopedia of İslam: © 1999 Koninklijke
Brill NV, Leiden, Hollanda)
- Avicenna, Encyclopaedia Britannica
- Avicenna: Persian Muslaim physician, scientist and
philosopher, The New Medicine
- Sina (Avicenna) of Persia, ibnsinaavicenna.com
- Ravil Bukharaev, Islam in Russia: The Four Seasons,
Palgrave Macmillan, 16 Eyl 2000, p.95
- Cyril Glassé,Huston Smith, The New Encyclopedia of
Islam, Rowman Altamira, 1 Şub 2003, p.200
- Theodore Craig Levin, The Hundred Thousand Fools
of God: Musical Travels in Central Asia (And Queens,
New York), Indiana University Press, 1996, p.40
- [1] Prof.Dr. Cavit SUNARİslam'da Felsefe ve Farabi
PDF
Bir söz: Son ırmak
kuruduğunda, son ağaç yok olduğunda, son balık
öldüğünde; beyaz adam paranın yenmeyen bir şey
olduğunu anlayacak. Kızılderili Boyu
|
