HÜCRENİN YAPISI ve ÖZELLİKLERİ

Hücrenin temel kısımları : Hücre zarı, sitoplazma ve çekirdektir.

ÇEKİRDEK

İçerisinde kalıtsal özellikleri taşıyan yapılar vardır.

Bilinen en küçük hücre, bakteridir.

En büyük hücreye deve kuşu yumurtasının sarısı,

En uzun hücreye de yaklaşık 1 m uzunluğunda olan sinir hücreleri örnek olarak verilebilir.

Bazı ilkel hücrelerde ise çekirdek yoktur, kalıtsal özellikleri taşıyan yapıların sitoplazmada dağınık olarak bu ilkel canlılarda bulunur.

Hücreler  ikiye ayrılır:

1-Prokaryot (çekirdeksiz) Hücreler: Bu hücrelerin çekirdeği yoktur. Örneğin bakteri, mavi- yeşil alg prokaryot hücrelidir.

2-Ökaryot (çekirdekli) Hücreler: Bu tip hücrelerin  çekirdeği, zarla çevrili organelleri vardır. Örneğin protistler, mantarlar, hayvanlar, bitkiler ökaryot hücrelidir.

Ökaryot bir hücre dıştan içe doğru üç kısımdan oluşur:   

I- Hücre zarı     II- Sitoplazma      III- Çekirdek
 

SİTOPLAZMA

Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran, renksiz, yarı saydam, yumurta akı kıvamında (kolloid) bir sıvıdır.

Sitoplazma canlıdır ve hücrenin bütün hayatsal faaliyetleri burada oluşur.

Sitoplazmanın içinde yapıları ve görevleri birbirinden farklı küçük parçacıklar vardır. Bunlara organel denir. 

Koful: Hücre içinde atık madde, su ve besin depolayan kese şeklindeki yapılardır. Bitki hücrelerinde büyük, hayvan hücrelerinde ise küçüktür.

Mitokondri: Hücre içinde oksijenli solunum yapar. Hücreye gerekli enerjiyi sağlar. Karaciğer, kas ve sinir hücreleri, fazla miktarda enerji kullandığından çok sayıda      mitokondri içerir.

Ribozom: Protein sentezi ile görevlidir.

Lizozom: İçi sindirim enzimiyle dolu kesecektir. Karbonhidrat, protein ve yağ gibi büyük moleküllerin parçalanmasından sorumludur.

Endoplazmik retikulum: Hücrede madde iletimini sağlar.

Golgi Cisimciği: Salgı maddelerinin üretildiği, depolandığı ve paketlendiği organeldir. Ayrıca yağ sentezinde rol oynar.

Kloroplast:  Bitkiye yeşil renk verir. Yapısındaki klorofil sayesinde, fotosentez yaparak besin ve oksijen üretir. Yapraklarda ve otsu bitkilerin gövdelerinde bulunur. Sadece bitkilerde bulunur. Hayvanlarda yoktur.

Sentrozom: Hücrede bölünmede görevlidir. Sadece hayvan hücresinde vardır. Bitki hücresinde sentrozom yoktur.

Plastitler :  Sadece bitki hücrelerinde bulunur. Plastitler üç çeşittir:

a) Kloroplast: Yeşil renk pigmenti olan klorofil taşırlar. Bitkilerin yapraklarında, ham meyve ve sebzelerinde, genç dallarında, otsu gövdelerinde bulunur. Kloroplastlar fotosentez olayını gerçekleştirir. Fotosentez sonucu besin ve oksijen üretilir. 

b) Kromoplast:  Sarı, kırmızı ve turuncu renk pigmentlerini taşırlar. Böylece bitki ve meyvelere renk verirler, vitamin üretip depolarlar.

c) Lökoplast:  Renksiz plastitlerdir. Bitkinin tohumlarında, kök ve toprak altı gövdesi gibi depo organlarında bulunur. Lökoplastlarda protein, yağ ve nişasta gibi besinler depolanır.
 

HÜCRE ZARI

Bütün bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan canlı, saydam, esnek ve seçici geçirgen bir zardır. 

Seçici geçirgenlik, hücre zarının  bazı maddeleri hücre alıp bazılarını almamasıdır.

Hücre zarının görevleri:     1- Hücreyi dış etkenlerden korumak
                                                       2- Hücreye şekil vermek
                                                       3- Madde alış verişini kontrol etmektir.

Hücre zarından geçebilen maddeler:

Küçük moleküller ( glikoz, aminoasit, su, madensel tuzlar),

Yağda eriyen A, D, E, K vitaminleri,

Nötr moleküller (oksijen ve karbondioksit )’tir.

HÜCRE ÇEPERİ

Bitkisel hücrelerde hücre zarının dışında bulunur. Hayvan hücrelerinde yoktur.

Selüloz adı verilen ölü bir maddeden yapılmıştır.

Hücre çeperi cansız, kalın dayanıklı, esnek olmayan, tam geçirgen  yapıdadır.

ÇEKİRDEK

Çekirdek hücrenin hayatsal faaliyetlerini yönetir.

Görevleri; hücreyi yönetmek, kalıtım bilgisini taşımak ve hücre bölünmesini sağlamaktır.

Aynı zamanda özellikleri sonraki hücrelere aktararak kalıtsal devamlılığı sağlar.
Çekirdeği çıkartılan bir hücre yaşayamaz.

Kalıtsal karakterleri (genleri) taşır.

Bakteri ve mavi yeşil alglerde çekirdek yoktur.
Alyuvarların çekirdeği olmadığı için bölünemez.

Hayvan bitki hücreleri karşılaştırması