|
Bilkent Üniversitesi Öğretim
Üyesi Prof. Dr. Tayfun Özçelik'in "uykusuzluk geni"ni
keşfettiği çalışma, ABD merkezli uluslararası bilim dergisi Cell
tarafından "2017 dünyanın en iyi bilimsel buluşları" arasına
seçildi.
Cell tarafından yapılan açıklamada, bu seçimin, kapsamlı bir
değerlendirme ve geniş bir bakış açısı ile kavramsal düzeyde en
yüksek etkiyi yapan araştırmaların önceliklendirilerek
gerçekleştirildiği vurgulandı.
"Uygusuzluk geni" ya da "gece kuşu" olarak belirtilen gen, Bilkent
Üniversitesinden Prof. Dr. Özçelik ve Rockefeller Üniversitesinden
Prof. Dr. Michael Young'ın başında olduğu bir ekip tarafından ve
yaklaşık 8 yıl süren bir araştırma sonucunda keşfedilmişti.
Çalışmada, biyolojik saati oluşturan genlerden Kriptokrom 1'de
(CRY1) olan mutasyonların biyolojik ritmin bozulmasına ve bunun da
uyku düzeni değişikliklerine yol açtığı gösterilmişti.
Çalışmada, halk arasında "gece kuşu" olarak bilinen ve uykusuzluğa
neden olan geni taşıyanların sanki sürekli bir jet lag (uzun
mesafeli uçuşlarda vücudun hızla değişen zaman dilimine uyum
sağlayamaması) yaşıyor gibi hissettiği, sabah olduğunda yeni günü
karşılamaya hazır olmadıkları ortaya çıkmıştı.
İlk temellerini Sancar atmıştı
"Kriptokrom 1" geni ilk kez Nobel ödüllü bilim insanı Prof. Dr. Aziz
Sancar tarafından bakterilerde tanımlanmıştı. Daha sonra yaklaşık 40
yıllık bir süreyi kapsayan dönemde Prof. Dr. Michael Young biyolojik
ritmin temel mekanizmasını meyve sineklerinde yaptığı araştırmalarla
bulmuş ve geçen yıl Nobel Tıp Ödülü'nü almıştı.
Gece kuşu geni, insanlar üzerinde araştırılıyor
Bilkent Üniversitesinden Profesör Özçelik ve Dr. Onur Emre Onat'ın
araştırmaları biyolojik ritm çalışmalarını insanlara taşıdı ve
biyolojik ritm bozukluklarının uyku düzensizliğine yol açtığı ortaya
konuldu. Çalışma, toplumda sık görülen ve genetik temelleri
konusunda kısıtlı bilgi bulunan kompleks hastalıklarla ilgili ilk
genom buluşlardan biri olma özelliğini taşıyor.
Tayfun Özçelik, AA muhabirine, araştırmanın yılın en önemli bilimsel
buluşlarından biri seçilmesinden duyduğu mutluluğu dile getirdi.
Biyolojik saatin moleküler mekanizmasının deney hayvanlarında daha
önce çözüldüğünü ve Nobel Komitesi tarafından 2017 Nobel Tıp Ödül
Ödülü'nü kazandığını hatırlatan Özçelik, Dr. Onur Emre Onat ile
birlikte yürüttükleri araştırmaların konuyu insanlara taşıdığını ve
biyolojik ritm bozukluklarının uyku düzensizliğine yol açtığını
ortaya koyduklarını ifade etti.
Tayfun Özçelik, yaklaşık 20 yıldır klinik izleme altında olan hasta
ve kontrol gruplarında genom incelemeleri yapmayı sürdürdüklerini
belirterek, "Hayatımızın üçte birini alan uykunun düzenlenebilmesi
için biyoritm genlerinin tam çalışması gerekiyor. Gen bozukluğu
nedeniyle uyku da bozuluyor. Şimdiki araştırmamızda ise uyku
bozukluğuyla hangi davranışların ve hastalıkların ortaya çıktığını
araştırıyoruz." diye konuştu.
2017'nin en iyileri
Cell Dergisi Editörler Konseyince her yıl, dünya genelinde bilim
insanlarınca yürütülen orijinal araştırma makaleleri seçiliyor.
Derginin mart ayında çıkan özel sayısında, derginin editörler
konseyince 2017'nin en iyi üç keşfi arasında, genetik üzerine
araştırmalarıyla tanınan Prof. Dr. Tayfun Özçelik'in önderliğinde
Türkiye'de yürütülen çalışma sonucu bulunan uykusuzluk geni keşfi
gösterildi. Derginin seçtiği diğer keşifler arasında, ABD, Çin ve
İngiltere'de yürütülen iki ayrı araştırma da bulunuyor.
Öte yandan Nobel ödüllü Prof. Dr. Aziz Sancar'ın DNA onarımı
çalışması, 1994'te Science dergisince yılın en iyi buluşları
arasında gösterilmişti.
Etiketler:
Cell Dergisi, Uykusuzluk geni, Biyoloji
Kaynak: Anadolu Ajansı
-
www.aa.com.tr
|
